Nöroçeşitlilik konusu, toplumumuzda farklı düşünme ve algılama biçimlerinin varlığını kabul eden bir anlayışı ifade eder. Bu her bireyin beyin yapısının ve işleyişinin benzersiz olduğunu, bu nedenle herkesin dünyayı farklı bir perspektiften gördüğünü ve anladığını kabul etmektir. Biz de sizlere nöroçeşitlilik hakkında bilmeniz gereken her şeyi anlattık. Keyifli okumalar!
“Nöroçeşitlilik” kavramı, beyin fonksiyonlarının bireyden bireye değişkenlik gösterdiği durumları ifade eder.
Nöroçeşitli bireyler, beyin yapılarındaki bu farklılıklar nedeniyle diğerlerinden farklı yeteneklere ve zorluklara sahip olabilirler. Bu zorluklar arasında tıbbi sorunlar, öğrenme güçlükleri ve benzeri durumlar bulunabilir.
Ancak diğer yandan, bu bireylerin daha gelişmiş bir hafıza, üç boyutlu nesneleri zihinsel olarak daha iyi tasvir etme kabiliyeti, karmaşık matematiksel problemleri zihinden çözme yeteneği gibi üstün yetenekleri de olabilir.
Bu durum, her bireyin kendine özgü bir yapıya sahip olduğunu ve bu çeşitliliğin toplumun genel yapısını zenginleştirdiğini gösterir.
Nöroçeşitli ifadesi, tıbbi bir kavram olmaktan ziyade insanları normal ya da anormal ayrımı yapmadan tanımlayabilmenin bir yöntemidir.
Bu kavramın önemli olmasının nedeni ise insan beyninin işleyişinin tek bir ‘normal’ modelinin bulunmamasıdır.
Beyin işleyişinde bu çeşitliliği taşımayan bireylere ise “nörotipik” denir.
Bu bireylerin güçlü ve zayıf noktaları beynin işleyişindeki farklılıklardan etkilenmez. Bu durum, her bireyin kendine özgü bir beyin yapısına sahip olduğunu ve bu çeşitliliğin kabul edilmesi gerektiğini vurgular.
Nöroçeşitli kavramı, nöroçeşitlilik kavramının bir uzantısıdır.
Bu ifade, 1998’de otistik bir Avustralyalı sosyolog olan Judy Singer tarafından beyinlerin her bireyde farklı bir şekilde geliştiği fikrini vurgulamak için kullanılmıştır.
Her insanın parmak izi ne kadar eşsizse, beyin yapıları da bir o kadar benzersizdir.
Bu durum, insan beyninin belirli bir normal kapasiteye sahip olmadığını gösterir. Modern tıp dünyasında, ‘normal’ kavramının tanımlanması büyük önem taşır.
Genellikle sağlık profesyonelleri, hastaların durumunu basit bir soruyla değerlendirir.
‘Kendinizi normal hissediyor musunuz?’ Bu soruya verilen yanıt, hastanın mevcut belirtileri ve gerçekleştirebildiği aktiviteler ışığında kişinin sağlıklı mı yoksa hasta mı olduğuna karar verilmesini sağlar.
Kendilerini nöroçeşitli olarak gören bireylerde en sık görülen durumlar şunlardır;
-
Otizm spektrum bozukluğu
-
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB)
-
Down sendromu
-
Diskalkuli, disgrafi, dispraksi ve disleksiyi kapsayan özgül öğrenme güçlükleri
-
Zihinsel engeller
-
Bipolar kişilik bozukluğu ve OKB
-
Prader Willi sendromu
-
Duyusal işleme bozuklukları
-
Sosyal anksiyete
-
Tourette sendromu
-
Williams sendromu
Nöroçeşitlilik, genellikle bir tanı süreciyle belirgin hale gelir fakat elbette ki bu durum tanı öncesinde de mevcuttur.
Nöroçeşitliliğin ortaya çıkışı, fiziksel ya da duygusal bir hasar veya travma sonucunda meydana gelebilir ancak genellikle bu durum, bireyin doğuştan sahip olduğu bir özelliktir.
Nöroçeşitlilik, bireylerin “diğerlerinden farklı” olma durumunu ifade eder ve bu durum nöroçeşitli bireylerin karşılaştığı bazı güçlüklerin temelini oluşturur.
Toplumun genel beklentilerine uyma, standart davranışlar sergileme veya değişken durumlara uyum sağlama konusunda zorluklar yaşayabilirler.
Nöroçeşitlilikle ilişkilendirilen genel zorluklar arasında aşağıdakiler sıralanabilir:
-
Sosyal iletişim zorlukları
-
Konuşma ve dil zorlukları
-
Öğrenme zorlukları
-
Duyusal etkilere beklenmedik tepkiler verme
-
Alışılmadık fiziksel davranışlar
-
Yaşa veya duruma göre ilgiler edinmek veya bunları değiştirmekte zorluk
Nöroçeşitlilik konusu, başarı potansiyeli üzerine sıkça tartışılan bir durumdur. Elbette, nöroçeşitli bireylerin de başarıya ulaşabileceğini gösteren pek çok örnek bulunmaktadır. Her geçen gün, nöroçeşitlilikleri ile ilgili deneyimlerini paylaşan kişilerin sayısı artmaktadır.
Başarılı ve tanınmış nöroçeşitli bireylerin örnekleri ise şu şekildedir;
-
Hayvan bilimci ve yazar Temple Grandin
-
Oscar ödüllü yazar Sir Anthony Hopkins
-
Müzisyen ve şarkıcı Florence Welch
-
Olimpik altın madalya sahibi Simone Biles
-
İklim aktivisti Greta Thunberg
Her beyin birbirinden farklı özelliklere ve işlevlere sahiptir. Nasıl ki bireysel farklılıklar saygıyı hak ediyorsa nöroçeşitlilik kavramı da bir o kadar saygıyı hak eder.
