Şimdiye kadar inşa edilmiş en güçlü darbeli süperiletken mıknatıs sistemi tamamlandı ve yakında dünyanın en büyük güç deneyinin bir modülü olacak. Bu sistem, Milletlerarası Termonükleer Deneysel Reaktör (ITER) projesinin Merkezi Solenoidi olarak biliniyor.
Amerika Birleşik Devletleri’nde inşa edilip test edilen bu sistem, artık güney Fransa’daki ITER tesisine gönderilmek üzere hazır. ITER, bu Merkezi Solenoidi’yi, reaktörün bir uçak gemisini kaldırabilecek kadar güçlü elektromanyetik “kalbi” olarak tanımlıyor.
ITER’de kullanılan tokamak tipi reaktörler, Güneş üzere yıldızlarda meydana gelen nükleer füzyon tepkilerini Dünya’da simüle etmeyi amaçlıyor. Bu reaktörler, çok ısıtılmış plazmayı tutmak için güçlü manyetik alanlar oluşturuyor. Merkezi Solenoid, bu manyetik alanların oluşturulmasında kritik bir rol üstlenecek. ITER, nükleer füzyonun uygulanabilir bir güç kaynağı olma potansiyelini doğrulamayı amaçlayan uluslararası bir iş birliği eseri olarak karşımıza çıkıyor. Ticari güç üretimi hedeflenmese de, füzyonun gücünü gösterme gayesi taşınıyor.
Hedef: Güneş’in gücünü Dünya’da yine yaratmak
Bu devasa ve kıymetli teknoloji mükemmeli, 30’dan fazla ülkenin iş birliğini içeriyor. ITER, Güneş’in gücünü Dünya’da yine yaratmayı hedefleyerek, atomları kaynaştırıp güç açığa çıkaran füzyonun, ticari olarak uygulanabilir ve sınırsız bir güç kaynağına dönüşebileceğini kanıtlamayı amaçlıyor.
Merkezi Solenoid, altı büyük halka halindeki Poloidal Alan mıknatısını birleştirerek, -269°C’ye soğutulmuş 3.000 tonluk süperiletken bir sistem oluşturuyor. Bu çok soğutulmuş mıknatıslar, 50 milyon derece santigrat sıcaklığa ulaşan plazmayı hapsedecek ve şekillendirerek atom çekirdeklerinin kaynaşmasını sağlayacak. Bu sıcaklık, Güneş’in çekirdeğindeki sıcaklıktan tam 10 kat daha yüksek.
Ticari olarak uygulanabilir füzyon, uzun vakittir pak güç arayışının ideali olarak görülüyor. ITER, 50 megawatt güç girdisiyle 500 megawatt güç üretmeyi hedefliyor ve bu, kendi kendini sürdürebilen bir “yanan plazma” elde etme yolunda kıymetli bir adım olacak. Lakin bu maksada ulaşmak için hala uzun bir yol kat edilmesi gerektiği belirtiliyor.
Özel şirketler, füzyonun geleceği için daha küçük ölçekli tokamak dizaynları üzerinde çalışmalarını sürdürüyor, fakat şimdi çığır açıcı bir muvaffakiyet elde edilmiş değil. 2022 yılında ABD Enerji Bakanlığı ve Lawrence Livermore Ulusal Laboratuvarı, Ulusal Ateşleme Tesisi’nde bir füzyon tepkisinde net güç karı duyurmuştu. Lakin bu gelişme, ticari uygulanabilirlikten epeyce uzak bir adım olarak değerlendirildi.
Ayrıca ITER, yalnızca bir fizik deneyi değil, tıpkı vakitte memleketler arası bir jeopolitik iş birliği örneği olarak da dikkat çekiyor. Üye ülkeler ortasındaki gerginliklere karşın, proje inşaat ve montaj maksatlarını sürdürüyor. ABD, Merkezi Solenoidi ve takviye yapısını inşa ederken, Avrupa vakum odasını sağlıyor, Rusya harika iletkenleri ve öteki bileşenleri temin ediyor. Kore, Japonya, Çin ve Hindistan ise tokamak’ın çekirdeği için kritik ehemmiyete sahip kesimleri üretiyor.
ITER Genel Müdürü Pietro Barabaschi, “ITER ile sürdürülebilir bir güç geleceğinin ve barışçıl bir ilerlemenin mümkün olduğunu gösteriyoruz” diyor. Lakin ITER’in bu maksatlara ulaşması için çok daha fazla çalışma yapılması gerektiği de aşikar. Projenin montaj basamağı devam ederken, bu teknolojik iş birliği, karbon içermeyen bir güç geleceği için değerli bir dönüm noktası olabilir.
0 Comments