Zihin okuma niyet sürecine bir müdahale mi?

Üsküdar Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Bilgisayar Mühendisliği Kısmından Dr. Öğr. Üyesi Belaynesh Chekol, son devirde kamuoyunun dikkatini çeken ‘yapay zekâ ile zihin okuma’ teknolojilerini kıymetlendirdi.

‘Zihin okuma’ çalışmaları ne basamakta?

Meta üzere önde gelen şirketlerin, yapay zekâyı nörobilimle birleştirerek, halk ortasında çoklukla “zihin okuma” olarak isimlendirilen beyin aktivitelerini tahlil etme ve tekrar oluşturma üzerine çalışmalar yürüttüklerini lisana getiren Dr. Öğr. Üyesi Belaynesh Chekol, “Meta’nın araştırma takımı tarafından geliştirilen bir modelin, bir kişinin ne düşündüğünü varsayım etmede yüzde 80 doğruluk oranına ulaştığı tez ediliyor. Benzeri formda, Texas Üniversitesi’nden araştırmacılar da yapay zekâ kullanarak beyin aktivitesini konuşmaya çevirmeyi başardı. Bu gelişmeler, felç üzere konuşma bozukluklarına yol açan durumlar yaşayan bireyler için umut verici bir potansiyele sahip olsa da şahsî mahremiyetin ihlali üzere önemli etik problemleri da beraberinde getiriyor. Ferdî özerklik ve data güvenliği açısından riskler taşıyan bu tıp teknolojilerin etik boyutları göz arkası edilmemeli.” dedi.

Bu teknoloji bireylerin mahremiyet haklarını tesirler mi?

Bu teknolojinin bireylerin mahremiyet haklarını etkileyeceğini söyleyen Dr. Öğr. Üyesi Belaynesh Chekol, “Şirketler ve kuruluşlar bu teknolojiyi benimsediğinde, bireylerin özel kanılarına ve sırlarına erişerek onları denetim etme ve manipüle etme gücüne sahip olacaklar.” dedi.

Kullanıcılardan toplanan veriler dikkatli bir biçimde ele alınmalı

Geliştirilen yapay zekâ modelinin kullanımı için hangi etik unsurlar ve düzenleyici standartlar oluşturulmalı konusuna da değinen Dr. Öğr. Üyesi Belaynesh Chekol, “Kullanıcılardan toplanan datalar, nasıl toplandığı, saklandığı, kullanıldığı ve paylaşıldığı konusunda dikkatli bir halde ele alınmalıdır. Emsal halde, bireylerden elde edilen sinirsel bilgiler, onların mahremiyetini, güvenliğini ve itimadını korumak için sıkı etik değerlendirmeler gerektirir.” sözünde bulundu.

Nöral bilgilerin mülkiyeti hakkında kullanıcılar bilgilendirilmeli 

Dr. Öğr. Üyesi Belaynesh Chekol, kimi temel etik prensipleri de şöyle sıraladı:

“Açık ve Geri Alınabilir İstek: Kullanıcılar, nöral datalarının emeli, formatı, müddeti ve mülkiyeti hakkında tam olarak bilgilendirilmeli ve istedikleri vakit isteklerini geri çekme imkanına sahip olmalıdır.

Şeffaflık: Bilinçli karar vermeyi sağlamak için bireyler teknolojinin potansiyel yararları ve sınırlamaları konusunda bilinçlendirilmelidir.

Gizlilik Muhafazası: Diğer hassas datalar üzere, nöral datalar de yetkisiz erişimi yahut berbata kullanımı önlemek için sağlam tedbirlerle korunmalıdır.

Denge: Yapay zekâ kullanımında çok bağımlılık yahut büsbütün göz arkası etme yerine, istikrarlı bir yaklaşım benimsenmelidir; her iki uç nokta da sıkıntılara yol açabilir.

Yasal Uyumluluk: Bu tıp teknolojilerin benimsenmesi hem ulusal hem de memleketler arası yasa ve yönetmeliklerle uyumlu olmalıdır. 

Ayrıca, ilgili aygıtlar ve sistemler, gelişen standartlara ve yeniliklere ahenk sağladıklarından emin olmak için sistemli olarak izlenmelidir. Mümkün risklerin daima kıymetlendirilmesi de olumsuz tesirleri en aza indirmek açısından hayati ehemmiyet taşımaktadır.”

Bu teknoloji, bireylerin fikir süreçlerine müdahale mi?

Bu teknolojilerin, bireylerin niyet süreçlerine müdahale olup olmadığı konusunu da ele alan Dr. Öğr. Üyesi Belaynesh Chekol, “Evet, doğal olarak, erişilen datalar hislerimizi, fikirlerimizi, sırlarımızı ve genel zihinsel durumumuzu kapsayan sinirsel bilgilerdir. Bu cins hassas bilgiler, kullanıcının isteği yahut niyeti olmadan çeşitli hedeflerle toplanır ve kullanılırsa, bu önemli bir müdahale manasına gelir. Bu yetkisiz kullanım sadece kapalılığı ihlal etmekle kalmaz, birebir vakitte inanç ve özerkliği de baltalayarak değerli etik ve ahlaki telaşları gündeme getirir.” diye konuştu.

Zihin okuma teknolojisinin ruhsal tesirleri ne olur?

Zihin okuma teknolojisinin toplumun genel güvenliği ve bireylerin psikolojisi üzerindeki potansiyel tesirlerine de işaret eden Dr. Öğr. Üyesi Belaynesh Chekol, “Bireyler üzerindeki kıymetli ruhsal tesirlerden kimileri, bir kişinin kendi fikir süreçlerinin çok şuuruna vardığı yüksek kendi kendini izlemeyi içerir. Bu, yargılanma, denetim edilme yahut manipüle edilme hislerinin yanı sıra birebir vakitte, kişinin süreksiz ve kendisini tam olarak yansıtmayan fikirlerinden dolayı gözetlendiği yahut ihbar edileceği korkusu ortaya çıkabilir. Vakitle, bu kümülatif tesirler şahsî bağlantıları zorlayabilir, aile dinamiklerini bozabilir ve topluluklar içinde daha geniş çaplı tansiyonlara yol açabilir.” biçiminde konuştu.

Ne onlara büsbütün bağımlı olmalıyız ne de onlardan büsbütün kaçınmalıyız…

“Her şerde bir hayır vardır” kelamına atıfta bulunan Dr. Öğr. Üyesi Belaynesh Chekol, “Zihin okuma teknolojileri yahut gibisi yapay zekâ uygulamaları daha çok ‘hayır içindeki şerler’ üzeredir. Şayet bu kapalı riskleri yanlışsız biçimde anlamazsak, sundukları potansiyel yararlar da boşa gidebilir. İster zihin okuma teknolojiler ister başka yapay zekâ takviyeli araçlar olsun, onlara büsbütün bağımlı olmak yahut onlardan büsbütün kaçınmak yerine hem bireyler hem de topluluk olarak onları daha güzel anlamak ve bir istikrar kurmak için vakit ayırmamız çok değerlidir. Şu an için, zihin okuma teknolojileri herkesin erişimine açık değil, yani en azından şimdilik.” halinde kelamlarını tamamladı. 

 

 

 

 

 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı