“Good Will Hunting” sinemasını izleyenler hatırlayacaktır; bir üniversitenin koridorlarında çözülemeyen bir matematik denklemi tahtaya yazılır ve kimse çözemez. Ta ki temizlikçi olarak çalışan dahi Will Hunting bunu başarana kadar…
Sinema tarihinde yer etmiş bu sahne, yıllardır tahlili mümkün görülmeyen matematik sorunlarını anlatan güçlü bir metafordur. Fakat bu defa, misal bir sorun gerçek hayatta bilim insanları tarafından ele alındı ve önemli bir ilerleme kaydedildi.
Matematiğin en eski sorunlarından biri: Beşinci derece ve üzeri polinomlar
Uzun yıllardır matematikçiler ikinci, üçüncü ve dördüncü dereceden polinom denklemlerini çözmenin yollarını biliyor. Lakin beşinci derece ve üzeri polinomlar için genel geçerli bir tahlil formülü geliştirmek mümkün olmamıştı.
Bu durum, 1832 yılında ünlü Fransız matematikçi Évariste Galois tarafından matematiksel olarak kanıtlanmıştı. Galois, beşinci dereceden itibaren polinomların klâsik cebirsel formüllerle çözülemeyeceğini ispatlamıştı. O günden bu yana, bu alan matematikçilerin hudutlarını zorladıkları itibarlı bir gayret alanı oldu.
200 yıl sonra yeni yaklaşım: Wildberger ve Rubine’in çözümü
2025 yılında, New South Wales Üniversitesi Fahri Profesörü Norman Wildberger ve bilgisayar bilimci Dr. Dean Rubine, bu klasik sorunu farklı bir açıdan ele alarak yeni bir prosedür geliştirdi. Bu yaklaşım, radikal sayı kökleri (karekök, küpkök vs.) üzere irrasyonel kavramlara dayanmak yerine, güç serileri ve geometrik desenlerle tahlile ulaşıyor.
Wildberger, irrasyonel sayıların sonsuz ve tekrarlanmayan tabiatının hesaplamayı imkansız hale getirdiğini savunuyor. Bu yüzden geliştirilen yol, sonsuz terimli polinomlar (güç serileri) aracılığıyla yaklaşık tahliller üreterek, irrasyonel sayılarla uğraşmadan sonuca ulaşmayı hedefliyor.
Catalan sayılarından hiper-catalanlara…
Bu yaklaşımın temelinde Catalan sayıları yatıyor. Catalan sayıları, bir çokgenin kaç farklı halde üçgene bölünebileceğini gösteren özel bir sayı dizisidir. Bu dizinin ikinci derece polinomlarla münasebeti uzun vakittir biliniyor.
Ancak Wildberger ve Rubine bu kavramı genişleterek, dörtgen, beşgen üzere çokgenleri de dahil eden “hiper-Catalan” sayı dizilerini tanıttılar. Bu yeni diziler, çokgenlerin yüz sayılarına nazaran katmanlı seriler oluşturarak, polinomlar için eşsiz geometrik desenler ortaya koyuyor.
Bu sayısal desenlerden yola çıkarak araştırmacılar, Jeot (The Geode) ismini verdikleri yeni bir sayı kümesi keşfettiler. Bu küme, Catalan sayılarının arkasındaki gizemli tertibin daha geniş bir yorumunu temsil ediyor.
Bu yeni formül, klasik cebirin köklere dayalı tahlil mantığından uzaklaşıp, geometrik desenleri ve seri hesaplamaları temel alan alternatif bir tahlil paradigması sunuyor. Şayet bu yaklaşım daha da geliştirilirse, cebirsel tahlil tekniklerinin yine tanımlanmasına neden olabilir.
Hocam, bu bilgiler gerçek hayatta ne işimize yarayacak?
Belki de en sık sorulan ancak karşılığı en az anlaşılan soru burada başlıyor: “Bunun bize ne yararı olacak?” Kısa vadede, günlük hayatınızda gözle görülür bir değişiklik yaratmayacak. Ancak mühendislikten yapay zekaya, 3D grafik dizaynından uzay araştırmalarına kadar birçok alanda bu cins denklemler daima karşımıza çıkıyor.
Örneğin, gelecekte karşılaşacağınız yeni jenerasyon bir görüntü oyunu, daha gerçekçi bir yapay zeka uygulaması yahut eşsiz bir mimari yapı, art planda bu matematiksel tekniklerle çözülmüş sorunların eseri olabilir. Uzay çalışmalarında, karmaşık hesaplamalarda ya da bilgisayar grafiklerinde bu metotların sağladığı avantajlar vakitle somut halde hayatımıza yansıyacak.
UNSW’de geliştirilen bu yeni yaklaşım, matematiğin temel taşlarını sarsmadan, çözülmesi imkansız görülen sorunlara farklı bir pencere açıyor. Tahminen de Good Will Hunting’deki o meşhur denklem üzere, sorunların bu defa gerçek hayatta farklı bir tahlil yoluyla aşılması mümkün olacak.
0 Comments