Yaklaşık 4,5 milyar yıl evvel Dünya, bugünkünden epeyce farklı bir yapıdaydı ve Ay şimdi ortalarda yoktu. Bilim insanlarının en çok kabul ettiği teorilerden biri, Ay’ın oluşumunun Mars büyüklüğündeki bir gök cismi olan Theia’nın Dünya’ya çarpmasıyla başladığını öne sürüyor. Bu dev çarpışma sonucunda Dünya’nın yapısı değişti ve yörüngesinde Ay’ı oluşturacak gereç uzaya fırladı.
Ay’ın nasıl oluştuğuna dair farklı görüşler olsa da, en güçlü teori dev çarpışma hipotezi olarak bilinen bu model. Başlangıçta bu çarpışmanın hafif bir açıyla gerçekleştiği düşünülüyordu, fakat son simülasyonlar çarpışmanın beklenenden daha direkt ve şiddetli olduğunu gösterdi. Muhteşem bilgisayar tahlillerine nazaran çarpışma birkaç saat içinde tamamlandı ve büyük ölçüde malzeme uzaya savruldu.
Bu gereçler, biri Dünya’ya yakın, başkası daha uzakta olmak üzere iki farklı cisim oluşturdu. Yakın olan büyük cisim Dünya’ya geri düşerken, daha küçük ve uzaktaki yapı zamanla Ay’a dönüştü.
Dünya ve Ay ortasındaki kimyasal benzerlikler
- Dünya ve Ay kayalarındaki oksijen izotoplarının benzerliği, çarpışma sırasında malzemelerin birbirine karıştığını gösteriyor. Ayrıyeten:
- Ay’ın yörüngesi, Dünya’nın Güneş etrafındaki yörüngesiyle neredeyse hizalı durumda.
- Sistem yüksek açısal momentuma sahip, bu da çarpışma teorisini destekliyor.
- Ay’ın düşük yoğunluğu ve erimiş geçmişi, oluşum sürecindeki ekstrem şartlara işaret ediyor.
Theia’nın Dünya’ya kalıcı etkisi
Theia’nın Dünya üzerindeki tesiri sırf Ay’ın oluşumu ile hudutlu kalmadı. Çarpışma sonrası, Theia’nın kalıntıları Dünya’nın çekirdeği yakınındaki mantoya gömülmüş olabilir. Bu kalıntılar, Büyük Düşük Sürat Bölgeleri (LLVP) olarak bilinen ağır yapıları oluşturmuş olabilir. LLVP’lerin tektonik plakaların hareketinde rol oynadığı düşünülüyor; bu da gezegenimizin jeolojik yapısını şekillendiren temel faktörlerden biri olabilir.
Theia çarpışmasının bir öteki tesiri, Dünya’nın ekseni üzerindeki eğimi değiştirmesi oldu. Dünya’daki mevsimlerin oluşmasının en büyük nedenlerinden biri eksen eğikliğidir. Bu çarpışma olmasaydı, Dünya’nın ekseni çok daha farklı bir açıda olabilir ve mevsim döngüleri bugünkü üzere yaşanmayabilirdi.
Theia ve Dünya artık büsbütün birleşmiş olsa da, çarpışmanın tesirleri jeolojik süreçlerde ve ömrün evriminde hissedilmeye devam ediyor.
0 Comments