Zwicky Süreksiz Tesisi (ZTF), 2024’te gökyüzünde alışılmadık bir parlaklık tespit etti. AT2024tvd ismi verilen bu obje, üstün kütleli kara deliklerin tipik olarak bulunduğu galaksi merkezlerinden 2.500 ışık yılı uzakta ortaya çıktı.
Peki bu keşif, kozmik bulmacaya nasıl bir kesim ekledi? Başlangıçta otomatik sistemler bu objeyi kara delik olarak işaretlemedi. Fakat Hubble ve Very Large Array teleskoplarından gelen datalar, bir yıldızın gezgin bir kara delik tarafından yok edilişini ortaya koydu.
Olay şöyle gerçekleşti… Yıldız, kara deliğin gelgit kuvvetlerine yenik düştü. İç katmanları spiral çizerek kara deliğe çekildi ve elektromanyetik spektrum boyunca parlak radyasyon yaydı.
Süpernovadan farklı olarak, ışık vakitle sönmedi; zira yıldız unsuru kara deliğe düşmeye devam etti.
Bu süreç, bir Gelgit Bozulma Olayı (TDE) olarak tanımlandı. Lakin soru şuydu: Kara delik neden galaksi merkezinden bu kadar uzaktaydı?
Kara delikler nasıl “gezgin” olur?
Cevap, galaksi birleşmelerinin dinamiklerinde gizli. Büyük galaksiler, küçük galaksileri yutarak büyür. Lakin bu birleşmeler sırasında, kara deliklerden biri galaksi merkezinden dışarı fırlatılabilir. Kütleçekimsel etkileşimler, kara deliği galaksi içinde yavaş bir sürüklenişe zorlar. AT2024tvd’nin de bu halde “sürgün edildiği” düşünülüyor.
İlginç olan, bu tıp gezgin kara deliklerin cinsinin tek örneği olmaması. Teorisyenler, devasa galaksilerde bir düzineden fazla sürüklenen kara delik olabileceğini öne sürüyor. Galaksi ne kadar büyükse, bu “başıboş” kara delikleri barındırma mümkünlüğü da o kadar yüksek.
Süper kütleli kara delikler, olay ufuklarında yıldızları ışık yaymadan yutabilir. Lakin gezgin kara delikler, daha küçük kütleleri ve dinamik pozisyonları nedeniyle yıldızların son anlarını gözlemlememize müsaade veriyor. AT2024tvd, bu ender fırsatı sunarak bilim beşerlerine şu soruları sordurdu: Galaksimiz Samanyolu’nda benzeri gezgin kara delikler var mı; bu olaylar kara deliklerin evrimini anlamada yeni bir pencere açabilir mi?
AT2024tvd, yalnızca bir yıldızın yok oluşunu değil, birebir vakitte galaksi birleşmelerinin tarihini de aydınlatıyor. Araştırmacılar, gelecekteki teleskop taramalarının (örneğin Vera Rubin Gözlemevi) bu cins olayları daha sık tespit edeceğini ve cihanın kara delik popülasyonunu haritalamada ihtilal yaratacağını kestirim ediyor.
Gezgin kara delikler, galaksilerin görünmeyen mimarları olabilir. AT2024tvd, bu “gölge avcılarının” izini sürmek için sırf bir başlangıç…
0 Comments