İhsan Oktay Anar’ın Puslu Kıtalar Atlası isimli romanını okuduysanız, kurşunu altına çevirmek için türlü taklalar atan kahramanların şaşırtan hikayesini hatırlıyor olmalısınız.
Orta Çağ simyacıları için son maksatlardan biri olan kurşunu altına dönüştürme hayali, çok kısa bir anlığına da olsa gerçeğe dönüştü. Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi (CERN) bünyesindeki bilim insanları, dünyanın en güçlü parçacık hızlandırıcısı olan Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC) sayesinde kurşunu altına çevirmeyi başardı.
Ancak bu, tanınan kültürdeki transmutasyon örneklerinden epey farklıydı. CERN’de yapılan deneylerde, kurşunun fizikî özelliklerini altına benzetebilmek için, atom altı parçacıklar inanılmaz yüksek suratlarla çarpıştırıldı.
LHC, ekseriyetle kurşun iyonlarını çarpıştırarak Büyük Patlama sonrasında kozmosta oluşan çok sıcak ve ağır maddeyi tekrar oluşturmak maksadıyla kullanılıyor. Bu tahliller sırasında, araştırmacılar dikkatlerini kurşun çekirdeğinin proton ya da nötron kaybettiği “yakın geçiş” olaylarına çevirdi.
Kurşun atomları, altın atomlarından sadece üç fazla proton içerdiği için, birtakım durumlarda LHC, kurşun atomlarının kâfi sayıda proton kaybederek altına dönüşmesine neden oldu. Elbette bu durum sadece bir an için gerçekleşti ve akabinde atom parçalanarak birçok parçacığa ayrıldı.
Bu muvaffakiyet, geçmişteki simyacıları hayrete düşürebilecek nitelikte olsa da, CERN’e nazaran 2015 ile 2018 yılları ortasında yapılan deneylerde sadece yaklaşık 29 pikogram altın üretilebildi. Yapılan son yükseltmeler sayesinde elde edilen ölçü neredeyse iki katına çıksa da, bu hala bir altın yüzük üretimi için gereken altın ölçüsünden trilyonlarca kat daha az. Yani, CERN’de kilo kilo altın üretildiği üzere spekülasyonlara kapılmayalım. Zaten CERN’deki bilim insanları da düğünlerde takmak için koştur koştur her yerde gram altın arayanlara altın yetiştirmek için değil, bu dönüşüm sürecine yol açan etkileşimleri araştırmaya ilgi duyuyor.
Romanlardaki kahramanlar bu işi başarmış olsa da gerçek dünyada şimdilik hala kurşunu altına çevirmek “pratik olarak” mümkün değil lakin kuralları zorlayıp 200 km çapında dev bir hadron çarpıştırıcısı inşa ederseniz, mikroskop altında görünecek boyutlarda altın üretmeye başlayabilirsiniz…
0 Comments