Kepler uzay teleskobu sayesinde keşfedilen Kepler-10 gezegen sistemi, gökbilimciler için adeta bir aşırılıklar müzesi niteliğinde. Bu dikkat alımlı sistem, Kepler misyonunun teyit ettiği birinci kayalık ötegezegen olan ve sırf Dünya büyüklüğünde, kavrulmuş bir gezegen olan Kepler-10b’ye mesken sahipliği yapıyor.
Ancak, sistemin ikinci ana gezegeni, Kepler-10c‘nin gerçek tabiatını belirlemek çok daha karmaşık bir süreç oldu. Son bilimsel bilgiler, bu devasa gezegenin şimdiye kadar gördüğümüzden çok daha farklı bir çeşitte olduğunu ortaya koyuyor.
Kepler-10c: Gizemli devin sırrı çözülüyor
Kanarya Adaları’nda bulunan Telescopio Nazionale Galileo (TNG) teleskobundaki gelişmiş araçlar kullanılarak yapılan hassas ölçümler sayesinde, bilim insanları nihayet Kepler-10c’nin kilit özelliklerini detaylandırmayı başardı. Elde edilen bilgilere nazaran Kepler-10c, Dünya’nın yaklaşık 2,35 katı yarıçapa ve gezegenimizden tam 11 kat daha fazla kütleye sahip. Bu kütle ve yarıçap oranları, gezegenin beklendiği üzere yüksek yoğunluklu, kayaç bir yapıya sahip olmadığını gösteriyor; tersine, kütlesine oranla şaşırtan derecede düşük bir yoğunluğu var.
Bir “su dünyası” mı, yoksa buzlu bir dev mi?
Yapılan yoğunluk tahlilleri, Kepler-10c’nin kompozisyonu hakkında heyecan verici ipuçları sunuyor. Araştırmacılar, bu düşük yoğunluğun gezegenin büyük olasılıkla bir “su dünyası” olduğuna işaret ettiğini düşünüyor. Bu çeşit gezegenler, derin okyanuslarla kaplı olabilir ve ağır, su buharı açısından güçlü bir atmosfere sahip olabilirler. Hatta, Kepler-10c’nin yalnızca sıvı suyla dolu bir dünya olmakla kalmayıp, farklı basınç ve sıcaklık katmanlarında buzun farklı hallerini barındıran, katmanlı bir buzlu su dünyası olabileceği de kuvvetle olası.
Kepler-10b: Kavrulmuş kayalık komşu
Kepler-10c’nin bilakis, sistemin birinci keşfedilen üyesi Kepler-10b, nispeten daha tanıdık bir yapıya sahip. Yaklaşık 1,47 Dünya yarıçapına ve Dünya’nın üç katı civarında bir kütleye sahip olan Kepler-10b’nin yoğunluğu, gökbilimcilerin kayalık gezegenler için öngördüğü aralıkta yer alıyor. Lakin, yörüngesi yıldızına o kadar yakın ki, bir yılı yalnızca bir Dünya gününden daha kısa sürüyor ve yüzeyi çok derecede sıcak. Mukayeseli olarak, Kepler-10c yıldızından daha uzakta yer alıyor ve bir yörüngeyi tamamlaması 45 gün sürüyor.
Bu ötegezegenlerin birinci tespiti, yıldızlarının önünden geçerken neden oldukları hafif parlaklık azalmaları (geçiş yöntemi) sayesinde gerçekleşti. Lakin, gezegenlerin kütlelerini ve münasebetiyle yoğunluklarını belirlemek için daha ileri teknikler gerekti. Son kestirimler, gezegenlerin yıldızlarına uyguladıkları kütle çekim kuvvetinin neden olduğu küçük salınımların (radyal sürat yöntemi) incelenmesiyle elde edildi. Bu ayrıntılı tahliller yalnızca gezegenlerin tabiatını netleştirmekle kalmadı, birebir vakitte sistemde başlangıçta varsayım edilenden daha fazla gezegen olduğunu da ortaya koydu.
Ve sistemin üçüncü üyesi: Kepler-10d
Araştırma grubu, Kepler-10 sisteminde Kepler-10d olarak isimlendirilen potansiyel bir üçüncü gezegenin varlığına dair de güçlü ispatlar buldu. Varsayımlara nazaran bu gezegen, Kepler-10c’den daha da uzak bir yörüngede, yıldızının etrafında 151 günde bir çeşit atıyor. Asgarî kütlesinin Dünya’nın yaklaşık 12 katı olduğu iddia ediliyor, bu da onun da Kepler-10c üzere düşük yoğunluklu, muhtemelen su yahut buz açısından güçlü bir dünya olabileceğine işaret ediyor.
Oluşum senaryoları: Gezegen göçü
Özellikle Kepler-10c üzere büyük, düşük yoğunluklu gezegenlerin yıldızlarına bu kadar yakın yörüngelerde bulunması, oluşumları hakkında kıymetli soruları gündeme getiriyor. Bilim insanları, bu gezegenlerin muhtemelen başlangıçta yıldızlarından çok daha uzakta, su buzunun bol olduğu soğuk bölgelerde oluştuğuna inanıyor. Daha sonra, vakit içinde iç kısımlara hakikat göç ederek şu anki yörüngelerine yerleşmiş olabilirler ve bu “gezegen göçü” süreci sırasında su/buz içeriğini korumuş olabilirler.
Gezegen sistemlerinin evrimini anlamada gezegenlerin vakit içinde yörüngelerinin değişmesi (gezegen göçü), kritik bir rol oynayan bir sistemdir. Değişik bir formda, bu cins büyük ölçekli gezegen göçü Güneş Sistemi’mizde gözlemlenmemiş olsa da, başka yıldız sistemlerinde epeyce yaygın olduğu düşünülüyor.
Kepler-10 sistemi üzerine yapılan bu çığır açan keşifler ve tahliller, itibarlı Astronomy & Astrophysics mecmuasında yayımlanarak bilim dünyasıyla paylaşıldı. Bu sistem, ötegezegenlerin çeşitliliğini ve oluşum süreçlerinin karmaşıklığını anlamamız için eşsiz bir laboratuvar sunmaya devam ediyor.
0 Comments