Dünya’nın derinliklerindeki saklı bir güç, Doğu Afrika’da kıtayı yavaş yavaş parçalayan büyük bir jeolojik süreci başlatmış durumda. Bu hareket, yaklaşık 22 milyon yıl evvel oluşmaya başlayan ve Afrika’nın Büyük Göller bölgesinden geçen, 3.200 kilometre uzunluğundaki Doğu Afrika Yarık Sistemi (EARS) ile temaslı.
Bu yarık, Afrika levhasını ikiye bölen Somali ve Nubian plakaları ortasındaki hududu oluşturuyor. İki plaka, yılda yaklaşık 0,5 cm – insan tırnağının uzama suratına yakın – bir süratle birbirinden uzaklaşıyor. Bu ayrışma, kıtanın kabuğunda derin çatlaklar oluşmasına yol açıyor.
Bilim insanları, bu hareketin altında yatan nedenin Afrika Süperplumu ismini verdikleri sıcak ve kısmen erimiş devasa bir kaya yükselmesi olduğunu belirledi. Bu yükselme, Dünya’nın dış katmanı olan litosferi zayıflatarak, kabuğun çatlamasına ve kırılmasına neden oluyor.
Afrika yeni bir okyanus ve kıtaya mı bölünüyor?
Araştırmalar, bu yarığın önümüzdeki birkaç milyon yıl içinde yeni bir okyanus havzasına dönüşebileceğini gösteriyor. Bu türlü bir gelişme, Somali, Etiyopya’nın doğusu, Kenya ve Tanzanya üzere bölgeleri yeni bir kara kesimi haline getirerek, Doğu Afrika’nın parçalanmasına yol açabilir.
Glasgow Üniversitesi’nden bir takım, Kenya’daki Menengai jeotermal bölgesinden topladıkları gaz örneklerinde Dünya’nın derinliklerinden gelen neon izotoplarını inceledi. Bu tahliller, jeolojik hareketlerin yüzeye yakın tektonik süreçlerden değil, Dünya’nın mantosunun derinliklerinden kaynaklandığını ortaya koydu.
Araştırmanın başındaki Profesör Fin Stuart, durumu “Derinliklerdeki devasa sıcak kaya bloğu, plakaları birbirinden ayırıyor ve Doğu Afrika’yı olağandan yüzlerce metre daha yüksek tutuyor” diye açıklıyor. Grup, elde ettikleri kimyasal bilgilerle süperplum teorisini destekleyerek, Doğu Afrika yarık sisteminin kaynağını doğrulamış oldu.
Ortaya çıkan dev çatlaklar süreci hızlandırıyor
Son yıllarda bölgede oluşan büyük çatlaklar, bu jeolojik sürecin sürat kazandığını gösteriyor. 2005’te Etiyopya’nın Afar bölgesinde 55 kilometre uzunluğunda ve 400’den fazla zelzeleyle oluşan çatlak, bölgedeki dinamik hareketlerin somut bir delili oldu. 2018’de Kenya’daki Büyük Rift Vadisi’nde açılan büyük çatlak da ulaşımı etkileyerek bölünmenin hala devam ettiğini ortaya koydu.
Bilim insanları, Doğu Afrika Rift Vadisi boyunca açılan yarığın, vakitle Kızıldeniz ve Hint Okyanusu sularının bu bölgeyi doldurup yeni bir okyanus oluşturacağını öngörüyor. Deniz jeofizikçisi Ken Macdonald, “Aden Körfezi ve Kızıldeniz, Afar bölgesi üzerinden Doğu Afrika Rift Vadisi’ne akacak ve yeni bir okyanus ortaya çıkacak. Böylelikle Doğu Afrika’nın bu kısmı bağımsız bir kıta haline gelecek” diyor.
0 Comments