Uzay seyahati hakkında sıkça duyduğumuz bir söz olan “Hiçbir astronot Dünya atmosferini terk etmemiştir” savı, kulağa garip gelse de teknik olarak hakikat. Yuri Gagarin, Neil Armstrong, Valentina Tereshkova üzere astronotlar yahut Katy Perry ve William Shatner üzere uzay turistleri, hiçbir vakit atmosferin büsbütün dışına çıkmadı.
Uluslararası Uzay İstasyonu (UUİ) uzayda olarak kabul edilse de, hala Dünya atmosferi içinde hareket ediyor ve yüzeydeki yerçekiminin yaklaşık %90’lık kuvvetine maruz kalıyor.
Atmosfer nerede bitiyor?
NASA helirofizik uzmanı Doug Rowland, atmosferin sandığımızdan çok daha geniş bir alana yayıldığını açıklıyor: “Dünya’da soluduğumuz hava çabucak başımızın üzerinde sona ermez. Everest Dağı’nda da bitmez. Uçakların uçtuğu yerde de bitmez. Daha üstlere kadar devam eder ve yoğunluğu giderek azalır. Çok yüksek irtifalarda bile hala atmosferin tesirleri gözlemlenebilir.“
Uzay İstasyonu’na ulaşıldığında bile orada hala hava molekülleri bulunur ve şayet UUİ roketlerle hızlandırılmasaydı hava direnci nedeniyle Dünya’ya geri düşerdi.
Karman çizgisi ve atmosferin tanımı
Atmosferin nerede sona erdiği konusu milletlerarası uzay mutabakatları üzere pratik tanımlamalarla belirlenir. Resmi olarak kabul edilen uzay sonu olan Karman hattı, Dünya yüzeyinin 100 kilometre üzerinde yer alır.
NASA’ya nazaran, Dünya atmosferinin %99.99997’lik kısmı bu çizginin altında bulunur. Lakin 2019’da yapılan bir çalışma, atmosferin düşündüğümüzden çok daha geniş olduğunu ortaya koydu.
ESA/NASA’nın Güneş ve Heliosferik Gözlemevi (SOHO) bilgilerine dayanan araştırmaya nazaran, Dünya atmosferinin en dış noktası, jeokorona ismi verilen bir hidrojen atomu bulutundan oluşuyor ve yaklaşık 629.300 kilometre uzaklığa kadar uzanabiliyor.
Peki ya Ay? O da atmosferin içinde mi?
Araştırmada, Dünya’nın 60.000 kilometre üstünde bile santimetreküp başına yaklaşık 70 hidrojen atomu tespit edildi. Ay’ın bulunduğu aralıkta ise bu yoğunluk santimetreküp başına yaklaşık 0.2 atoma düşüyor.
Rusya Uzay Araştırma Enstitüsü’nden Igor Baliukin, araştırmanın sonuçlarına yönelik şu açıklamayı yaptı: “Ay, Dünya’nın atmosferi içinde hareket ediyor. SOHO uzay aracı tarafından yirmi yıldan daha uzun bir mühlet evvel yapılan müşahedeleri yine tahlil edene kadar bunun farkında değildik.”
Tüm bu bilgiler, atmosferin nerede sona erdiği ve uzayın nerede başladığı konusunun bakış açısına nazaran değiştiğini gösteriyor. Hatta teknik olarak bakıldığında, hem Dünya hem de Ay, Güneş’in atmosferinin içinde hareket ediyor.
Bu nedenle, uzayın hudutlarını belirlerken hangi referans noktalarının kullanıldığı büyük değer taşıyor. Atmosferin bittiği nokta hakkında yorum yaparken, evvel hangi perspektiften bakmak gerektiğini göz önünde bulundurmak gerekiyor.
0 Comments